معاونت درمان مشهد- آموزش به بیمار

علایم و نشانه‌ها:

بیماری MS     یکی از بیماریهای مغز – نخاع و عصب بینایی است که به علت آسیب غلاف دور عصب که اصطلاحاً به آن میلین می گویند بوجود می آید .

در اثر آسیب میلین هدایت امواج الکتریکی در مسیر اعصاب مختل می شود . در سیستم عصبی تمام اطلاعات از طریق همین الیاف عصبی جابجا می شود، درنتیجه اگردر هدایت امواج اختلالی ایجاد شود سبب علائم ونشانه هایی می شود که دربیماری MS     دیده می شود .

هر قسمتی از مغز انسان مسئول یک عمل خاصی است ، یکجا مسئول شناسایی حس ها و یک جا مسئول حرکت دست و پا و محل دیگر مسئول بینایی است .
نخاع همانند شاهراه است که این اطلاعات از مغز به دست و پا می رود و از دست و پا به مغز فرستاده می شود .اگر آسیبی در این نواحی ایجاد شود سبب اختلالات مختلفی از جمله اختلال حسی – مشکل حرکتی و بی اختیاری می شود.

دیده شده است که سیستم ایمنی بدن که مسئول از بین بردن عوامل بیگانه و مضر است بطور اشتباهی به اجزای خودی حمله می کند که در بیماری MS     ، غلاف میلین سلولهای عصبی را مورد تهاجم قرار می دهد .

در ایجاد بیماری عوامل محیطی مثل عفونتهای ویروسی ، استعداد ژنتیکی نقش دارند ولی هیچکدام به تنهایی عامل ایجاد بیماری نیستند . در بروز بیماری MS     گرچه استعداد ژنتیکی نقش دارد ولی یک بیماری ارثی نیست و احتمال بروز MS     در سایر افراد خانواده حدود 5% است.

حساسیت به گرما:

از خصوصیات دیگر بیماری MS     عدم تحمل گرما است .به این صورت که با افزایش حرارت محیط ویا درجه حرارت بدن دچاراحساس خستگی وضعف وهمینطورتشدیدعلائمی که داشته است می شود. این تشدید علائم موقتی است و با استراحت در محیط خنک برطرف می شود.

دوبینی:

برای دیدن خوب باید هر دو چشم بطور هماهنگ حرکت کرده و بر روی یک محل متمرکز شوند. کره چشم دارای عضلات و اعصابی است که سبب حرکت چشم به اطراف می شود و این حرکت در مغز کنترل می شود . اگر آسیب در محل کنترل کننده حرکت کره چشم ایجاد شود سبب عدم هماهنگی دو چشم با یکدیگر می شود ، لذا هر دو کره چشم نمی توانند روی یک محل متمرکز شوند و هر دو چشم تصویر یک محل جداگانه را به مغز منتقل کرده و سبب ایجاد حالت دو بینی می شود، در صورتی که یک چشم را ببندیم دو بینی بر طرف می شود.

خستگی:

ازخصوصیات بیماریMS     ایجادحالت خستگی است که سبب ایجادمشکلات درانجام کارها می شود بطوریکه بیمار بدون اینکه ضعف و یا مشکلی درحرکت داشته باشد بر خلاف قبل از بیماری زودتر خسته می شود . دلیل خستگی گاهی اوقات مشکلات روحی بویژه افسردگی است ولی بسیاری از اوقات خود بیماری MS     عامل آن است . یعنی میتوان با استفاده از تکنیکهایی حالت خستگی را کنترل نمود.

خستگی مشکل شایعی در این بیماران است، تقریباً همه بیماران آن را تجربه می کنند . آمانتادین جهت درمان آن توصیه شده است.
آنچه مهم است اینست که بیمار بداند چه چیزی او را خسته می کند یا بیشتر خسته می کند . نکته مهم این است که 10 دقیقه کار کند و 5 دقیقه استراحت کند . به هیچ وجه خودش را خسته نکند چه از لحاظ جسمی و چه از لحاظ روحی . روش های توانبخشی و ورزش ها برای جلوگیری از خستگی مفید است دیگر اینکه بنحوی برنامه ریزی کند که انرژی زیادی برای انجام کار صرف نکند.

فلج-ضعف اندامها:

همانطوریکه گفته شد کنترل تمام اعمال و حرکات توسط مغز صادر و از طریق نخاع به دست و پا منتقل می شود لذا اگر در این مسیر ضایعه ای ایجاد شود سبب مشکلات حرکتی و ضعف در دست وپا می شود . ضعف دست و پا در بیماری M S     ممکن است محدود به یک دست و یا دست و پای یک سمت و یا هر دو پا باشد از خصوصیات دیگر ضعف ناشی از بیماری M S     ایجاد سفتی در دست و پا است بعضاً اگر بیمار بخواهد دست و پای را شل کند باز هم دست و پا سفت است و به سختی حرکت می کند.

گزگز و خواب رفتگی:

مشکلات حسی بیماری MS     بعلت ایجاد ضایعه ای در مسیر الیاف منتقل کننده حس از دست و پا به مغز رخ می دهد که این ضایعه ممکن است در نخاع یا در مغز باشد و یا گاهی اوقات بصورت ایجاد احساسات کاذبی مثل سوزش ، سوزن – سوزن شدن و خواب رفتن دست و پا باشد. گاهی اوقات نیز مشکلات حسی بصورت دردهای تیر کشنده در دست و پا است.

لرزش:

یکی از مشکلات شایع در بیماری M S     مشکل در حفظ تعادل موقع ایستادن و راه رفتن و یا مشکل در انجام کارهایی مثل خیاطی است برای انجام هر کاری باید انقباض عضلات و حرکت دست و پا کاملاً هماهنگ باشد . مرکزی که مسئول این هماهنگی است مخچه است . اگر ضایعه ای در مخچه ایجاد شود عدم تعادل درانجام کارها و راه رفتن ولرزش در دست ایجاد می شود.

مشکلات ادراری و مدفوع (تکرر ادرار، بی اختیاری ادرار، احتباس ادرار):

برای اجابت مزاج و برای ادرار کردن باید عضلات این نواحی بطور هماهنگ و یا قدرت کافی حکایت کنند. برای ادرار کردن باید عضله ای که همانند یک دریچه جلوی خروج ادرار از مثانه را می گیرد شل شده و در عوض عضله مثانه منقبض شود ، ادرار براحتی خارج شود.

اگر این هماهنگی مختل شود سبب مشکلات ادراری مثل نیاز به زور زدن زیاد برای دفع ادرار و یا خروج قطره قطره ادرار و یا نیاز مکرر به ادرار کردن می شود . همین حالت نیز برای دفع مدفوع وجود دارد و اشکال در عملکرد عضلات روده سبب ایجاد یبوست و یا دفع بی اختیار مدفوع می شود.

اختلال تکلم و اختلال بلع:

برای صحبت کردن و بلعیدن غذا نیز عضلات زبان و حلق باید هم قدرت کافی برای انقباض داشته باشند و هم با یکدیگر کاملاً هماهنگ عمل کنند ، لذا اگر اختلالی در این موضوع ایجاد شود سبب تغییر تن صدا و مشکل در صحبت کردن روان و همینطور مشکل در بلع غذا و مایعات می‌شود.

-اختلال عملکرد روده ای (یبوست، بی اختیاری)

-افزایش رفلکس های وتری

-فلج در نگاه کردن

-کاهش حس

-علامت لرمیت (با خم کردن گردن شوک برقی در اندامها ایجاد می شود)

-نیستاگموس

-درد

-سرگیجه

-اختلال بینایی

-صرع

-نورالژی عصب سه شاخه

-ناتوانی جنسی

-سفتی عضلات

-فلج صورت

-اختلال در راه رفتن

-اختلالات شناختی

-افسردگی

این علایم اغلب گذرا بوده و بعد از چند روز تا چند هفته از بین می‌روند، اگرچه ممکن است نقایص عصبی خفیفی بر جای بماند. عود بیماری ممکن است ماه ها یا سال ها پس از حمله اولیه رخ دهد.